Mandela’nın etkilendiği Müslüman aydın

Nelson Mandela 1996’da Nijerya’yı ziyaret ettiÄŸinde Lagos’taki Müslüman mezarlığına gitmek istemiÅŸti. Gazeteciler nedenini sorduklarında “Burada ırkçılığa karşı mücadelemizin ilk ateÅŸini yakan birisi yatıyor. Henüz biz hayatta deÄŸilken o ırkçılığa karşı büyük bir mücadele baÅŸlatmıştı” demiÅŸti. Mandela’nın mezarını ziyaret ettiÄŸi kiÅŸi Duse Muhammed Ali’den baÅŸkası deÄŸildi. 

Duse Muhammed Ali, 21 Kasım 1866’da Mısırlı bir subayın ve Sudanlı bir annenin oÄŸlu olarak Ä°skenderiye’de doÄŸdu ve 80 yaşında Logos’ta vefat etti. Afrika birliÄŸini ilk kez savunan Muhammed Ali kurduÄŸu Afrika Times, Orient Review, Comet dergileri ırkçılığa karşı Afrika’nın sesi oldu. Mısır’da doÄŸmasına raÄŸmen ömrünün büyük bir bölümünü Senegal, Gana, Zaire ve Güney Afrika’da geçirdi.

Muhammed Ali’nin babası Abdulselam Ali iyi bir eÄŸitim alması için onu Londra’ya gönderdi. Babasının 1882’de Ä°ngilizlere karşı yapılan ayaklanmada öldürülmesi üzerine Mısır’a dönen Muhammed Ali bir süre Kahire Üniversitesi Edebiyat bölümüne devam ettiyse de sonra Ä°ngiltere’ye giderek yarım bıraktığı eÄŸitimini tamamladı. 

DÜNYABÜLTENÄ°
 

Edebiyat kariyerine oyun yazarlığı ile baÅŸladı ve oyunlarında ırkçılık temasını iÅŸledi. 1885-1909 tarihlerinde bir çok oyunu Karayiplerde, Hindistan ve Amerika’da sahnelendi. Ä°ngiltere ve Fransa’da yazdığı oyunlar yasaklandı ve bir süre Londra’da polis takibinde hayatını sürdürdükten sonra ABD’ye gitti. Burada siyahlar tarafından çıkarılan ilk gazete olan haftalık New Age gazetesinin kurucuları arasında yer aldı. Gazetede emperyalizme ve ırkçılığa karşı yazılar makaleler yazan Muhammed Ali, Afrika ve Amerika’da geniÅŸ bir okuyucu kitlesi kazandı. 

1911’de Londra’da düzenlenen Dünya Irklar Kongresi’ne katılan Muhammed Ali, kongrede uzun bir konuÅŸma yaptı. KonuÅŸmasında bütün ırkların eÅŸit olduÄŸunu söyleyerek, ABD’nin Kızıl derilerden, Fransa ve Belçikalıların Kongolulardan, Ä°ngilizlerin Sudan ve Mısırlılardan özür dilemesini istedi.

Du Bois ve John Eldred Taylor’la birlikte Ä°ngiltere’de ilk Afrika diasporasını kurdu ve Afrika BirliÄŸi fikrinin doÄŸmasına öncülük etti. Afrikalı göçmenler arasında okuma yazma öÄŸrenilmesi,siyahların üniversitelere kabul edilmesi, Afrika edebiyatının tanıtılması çalışmalarında bulundu ve beyaz iÅŸçilerle siyah iÅŸçilerin aynı ücreti alması, eÅŸit sendikal haklar elde edilmesi için yapılan grevlere katıldı. 

1912’den 1920’ye kadar Afrika’nın deÄŸiÅŸik bölgelerinde bulunan Muhammed Ali, daha sonra Nijerya’ya yerleÅŸerek Ä°ngiliz sömürgeciliÄŸine karşı giriÅŸilen mücadelede etkin rol oynadı. Nijerya’da kaldığı dönemde Orient Review ve Afrikan Times dergilerini çıkararak Ä°ngilizlerin ülkedeki medya tekelini kırmaya çalıştı.

Ä°ngilizlerin dergileri kapatması üzerine Amerika’ya giden Muhammed Ali, bu ülkedeki en büyük zenci örgütlenmesi olan Marcus Garvey’in liderliÄŸini yaptığı Zenci BirliÄŸi örgütü içerisinde yer aldı. Fakat Garvey’in beyazlara karşı ırkçı yaklaşımlarından rahatsız olunca bu örgütten ayrıldı. Muhammed Ali Michigan, Detroit’te Ä°slam Dünyası Toplumu’nun kurucuları arasında yer aldı. Bu örgüt daha sona ismini Müslüman Milleti olarak deÄŸiÅŸtirdi ve liderliÄŸi Wallace D. Fard Muhammed’e geçti.

1931’de Nijerya’ya tekrar dönen Muhammed Ali, Nigerian Daily Times ve Nigerian Daily Telegraph gazetelerinde editörlük yaptı. 1933’de Nijerya’nın haftalık en yüksek tirajlı dergisi The Comet’i kurdu. Irkçılık ve sömürgeciliÄŸe karşı tekrar aktif bir mücadele içerine giren Muhammed Ali, Afrika Kongresi’nin Nijerya’da tanınmasını saÄŸladı. “Bağımsız ve özgür bir Afrika ülkesi görmeden ölmek istemiyorum diyen Muhammed Ali, rüyasının gerçekleÅŸtiÄŸini göremeden 26 Åžubat 1946’da hayatını kaybetti. “Are Roosevelt Came”, adlı romanı ve “Leaves from an Active Life” adlı otobiyografik eseri bir çok dile çevrildi. Aynı zamanda bir film yönetmeni olan Muhammed Ali, Nijerya’daki Müslüman sinemacıların ilki olarak kabul edilmektedir.

Muhammed Ali’nin The Comet’te yazdığı yazılar, Güney Afrika özgürlük mücadelesini baÅŸlatan Nelson Mandela, Gana’nın ilk devlet baÅŸkanı Kwame Nkrumah, Kongo’nun bağımsızlık savaÅŸçısı BaÅŸbakanı Patrice Lumambave, Cezayirli düÅŸünür ve aktivist Franz Fanon’un ilham kaynağı oldu. Muhammed Ali’nin ölümünden yıllar sonra Nelson Mandela, Cape Argus gazetesine verdiÄŸi röportajda “Muhammed Ali, bize ırkçılığa karşı ırkçılıkla mücadele edilmeyeceÄŸini öÄŸretti” diyecekti.